Aracın Çalınması veya Gasp Edilmesi
Karayolları Trafik Kanunu’nun 107. maddesinde, çalınan ve gasp edilen araçlardan dolayı işletenin sorumluluğu düzenlenmiştir. Buna göre, 107. maddenin I. fıkrasından anlaşılması gereken, motorlu bir aracın çalınma ve gasp edilmesi halinde üçüncü kişilerin uğradığı zararlar dolayısıyla işletenin sorumluluğunun devam edeceğidir.
Motorlu bir aracın işletilmesinin yoğun bir tehlike içermesi nedeniyle ve zarar görenlerin korunması amacıyla çalınma ve gasp halinde dahi kural olarak işletenin sorumluluğu kabul edilmiştir85. Ayrıca bu hüküm motorlu aracın, işletenin veya eylemlerinden sorumlu tutulduğu kimselerin kusurlu davranışları sonucu çalındığı hakkında bir kusur karinesi getirmiştir. İşleten bu karinenin aksini, çalınma ve gasp etme eylemlerinde kusuru bulunmadığını ispat edebilirse sorumluluktan kurtulabilecektir. Görüldüğü üzere, kusurun bu şekilde karine olarak kabul edilmesiyle işletenin sorumluluğu ağırlaştırılmıştır.
İşleten, motorlu aracın çalınması ve gasp edilmesi halinde, kusursuzluğunu ispat edemediği ve sorumluluktan kurtulamadığı durumlarda, meydana gelen zararlar dolayısıyla Karayolları Trafik Kanunu’nun 85. maddesi çerçevesinde sorumlu olacaktır. İşleten bu zararlar için, aracı izinsiz olarak kullanana rücu edebilir.
Kendisinin ve eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusursuz olduğunu ispat etme yükümlülüğü işletene aittir. Mahkeme bunu kendiliğinden gözetmeyecektir.
Sorumluluktan kurtulmak için, işleten kendisinin ve eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin, aracı hırsızlık ve gaspa eğilimli kişiler tarafından kolayca ele geçirilebilecek bir durumda bırakmadığını, gerekli özen ve dikkatin gösterildiğini ve olayın şartlarının gerektirdiği bütün tedbirlerin alındığını ispat etmelidir. Aracın izinsiz olarak kolayca ele geçirilebilecek bir durumda bırakılması halinde işleten kusurlu sayılmaktadır.
Bu anlamda, işletene çok yüksek düzeyde bir özen yükümü getirilmiştir. Hâkim işletene getirilen bu özen yükümlülüğünü her olayın özelliğine göre değerlendirmelidir.
Çalınma ve gasp olayında, sigortalının kendisinin ve eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusursuzluğunu ispat edememesi durumunda Karayolları Trafik Kanunu’nun 85. maddesine göre sorumlu olacağını belirtmiştik. Bu bağlamda, işletenin sigortacısının sorumluluğu da devam edecektir. Bunun sonucu olarak da çalınma ve gasp nedeniyle meydana gelen üçüncü kişilerin zararlarını sigortacı karşılayacaktır. İşte, üçüncü kişilerin uğradıkları bu zararları ödeyen sigortacı, sigorta sözleşmesinin diğer tarafı olan sigorta ettirene Zorunlu Malî Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarının B.4. maddesinin 3. paragrafında, (e) bendine dayanarak rücu edebilir93. Buna göre, Genel Şartların sigortalıya rücu edilebilme nedenlerinin düzenlendiği B.4. maddesinin (e) bendi uyarınca, tazminatı gerektiren olayın aracın çalınması veya gasp edilmesi sonucunda olması halinde, çalınma veya gasp edilme olayında sigortalının kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusurlu olduğu tespit edilirse sigortalıya rücu edilebileceği hüküm altına alınmıştır.
Burada çalınma halinde kusur mümkün iken, gasp durumunda kusurun nasıl değerlendirileceği, uygulamada karşılığı olan bir durum değildir.
