Beyan Yükümlülüğü
Sigorta ettirenin beyan yükümlülüğü T.T.K.’nun 1435-1446. maddelerinde ele alınmıştır.
Bu maddelere göre; sigorta ettiren kimse, sigortacının sözleşme yapılırken gerçek durumları bildiği takdirde sözleşmeyi yapmamasını veya daha ağır şartlarla yapmasını gerektirecek bütün hususları (önemli hususlar) sözleşme öncesi sigortacıya bildirmekle yükümlüdür.
Ayrıca sigorta ettiren sigorta süresi içinde de sigorta konusu ile ortaya çıkan ve sigortacının sözleşmeyi yapmamasını veya daha ağır şartlarla yapmasını gerektirecek bütün değişiklikleri de derhal, böyle bir değişiklik bilgisi dışında meydana gelmişse, bunu öğrendiği tarihten itibaren en geç on gün içinde durumu sigortacıya bildirmek zorundadır.
Bu bildirimlerin yapılmaması halinde sigortacının sözleşmeden cayma veya sözleşmeyi feshetme hakkı doğar.
Sigorta ettiren, riskin gerçekleştiğini öğrenince durumu gecikmeksizin sigortacıya ihbar etmekle yükümlü tutulmuştur. Bu yükümlülüğün yerine getirilmesinde sigortalının kusuru tespit edilirse, kusurun ağırlığına göre sigortacının ödemekle yükümlü olduğu bedel indirilebilir. Kasıt halinde sigorta ettiren sözleşmeden doğan haklarını kaybeder.
Türk Ticaret Kanunu’nun,
- 1430-1434. maddelerinde Prim ödeme borcu,
- 1435-1446. maddelerinde Beyan yükümlülüğü,
- 1447. maddesinde Bilgi verme ve araştırma yapılmasına izin verme yükümlülüğü,
- 1448. maddesinde Zararı önleme, azaltma ve sigortacının rücu haklarını koruma yükümlülüğü,
- 1449. maddesinde sözleşmede öngörülen hallerin ihlali konuları ele alınmıştır.
Bilgi Verme ve Araştırma Yapılmasına İzin Verme Yükümlülüğü
Konu TTK.’nun 1447. maddesinde ele alınmıştır. Buna göre;
Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleşmesinden sonra, sözleşme uyarınca veya sigortacının istemi üzerine, rizikonun veya tazminatın kapsamının belirlenmesinde gerekli ve sigorta ettirenden beklenebilecek olan her türlü bilgi ile belgeyi sigortacıya makul bir süre içinde sağlamak zorundadır. Ayrıca, sigorta ettiren, aldığı bilgi ve belgenin niteliğine göre, rizikonun gerçekleştiği veya diğer ilgili yerlerde sigortacının inceleme yapmasına izin vermekle ve
kendisinden beklenen uygun önlemleri almakla yükümlüdür.
Bu yükümlülüğün ihlal edilmesi sebebiyle ödenecek tutar artarsa, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır.
Azami iyi niyet esasına dayanan sigorta sözleşmesinde sigortacının risk gerçekleştiğinde sorumluluğunun doğup doğmadığını, doğmuşsa kapsam ve sınırını belirleyebilmesi için rizikoyla ilgili tüm bilgilere sahip olması gerekir. Bu nedenle sigortacı, sigorta ile ilgili kişilerden riziko ile ilgili her türlü belgeyi talep edebilmeli ve riskin gerçekleştiği yerlerde gereken incelemeleri yapabilmelidir.”
Zararı Önleme, Azaltma ve Sigortacının Rücu Haklarını Koruma Yükümlülüğü
Kanun’un 1448. maddesi ile “Sigorta ettiren, rizikonun gerçekleştiği veya gerçekleşme ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda, zararın önlenmesi, azaltılması, artmasına engel olunması veya sigortacının üçüncü kişilere olan rücu haklarının korunabilmesi için, imkânlar ölçüsünde önlemler almakla yükümlüdür. Sigorta ettiren, sigortacının bu konudaki talimatlarına olabildiğince uymak zorundadır. Birden çok sigortacının varlığı ve bunların birbirlerine aykırı talimatlar vermeleri hâlinde, sigorta ettiren, bu talimatlardan zararın azaltılması ve rücu haklarının korunması bakımından en uygun olanını dikkate alır.” hükmü getirilmiştir.
Sigortalı sigortası yokmuş gibi her türlü tedbiri almaya, riskin gerçekleşmesi halinde de zararı önlemeye, azaltmaya ve hafifletmeye yarayacak her türlü tedbiri almakla mükelleftir.
Maddenin 2. ve 3. Fıkrasına göre bu yükümlülüğe aykırılık sigortacı aleyhine bir durum yaratmışsa, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır. Ayrıca alınan tedbirler amacına ulaşmamış olsa bile bu amaçla yapılan masraflar sigortacı tarafından karşılanır. Eksik sigorta olması durumunda, masrafların sigortacı tarafından karşılanması konusunda oran kaidesi uygulanır.
Diğer taraftan sigortalı, sigortacının rücu hakkını kullanmasına imkân verecek her türlü girişimde bulunmak ve konuyla ilgili bilgi ve belgeleri sigortacıya vermek zorundadır.
Sözleşmeden Doğan Yükümlülüklerin İhlali
Sigortacıya karşı yerine getirilmesi gereken ve sözleşmeden doğan bir yükümlülüğün ihlali hâlinde, bu Kanunda ve diğer kanunlarda yer alan özel düzenlemeler hariç olmak üzere, sigortacının sözleşmeyi kısmen veya tamamen feshederek ifadan kurtulabileceğine ilişkin hükümler, ihlalde kusur bulunmaması hâlinde sonuç doğurmaz.
Sigorta Primi Ödeme Borcu
Sigorta primi, sigortanın / sigorta ettirenin sigortacıdan almış olduğu teminat karşılığında ödediği ücrettir. Sigortalının temel borcu prim ödeme borcudur.
Prim ile ilgili maddeler, TTK.’nun aşağıdaki maddelerinde ele alınmıştır.
TTK. Madde 1430.
- Sigorta ettiren, sözleşmeyle kararlaştırılan primi ödemekle yükümlüdür. Aksine sözleşme yoksa sigorta primi peşin ödenir. Özel kanunlardaki hükümler saklıdır.
- Sigorta primi nakden ödenir. İlk taksitin nakden ödenmesi şartıyla, sonraki primler için kambiyo senedi verilebilir; bu hâlde, ödeme kambiyo senedinin tahsili ile gerçekleşir.
- Sigorta ettiren, sigortacının sorumluluğu başlamadan önce, kararlaştırılmış primin yarısını ödeyerek sözleşmeden cayabilir. Sözleşmeden kısmi cayma hâlinde, sigorta ettirenin ödemekle yükümlü olduğu prim, cayılan kısma ilişkin primin yarısıdır.
Ödeme Zamanı
Madde 1431
- Sigorta priminin tamamının, taksitle ödenmesi kararlaştırılmışsa ilk taksitin, sözleşme yapılır yapılmaz ve poliçenin teslimi karşılığında ödenmesi gerekir. Karada ve denizde eşya taşıma işlerine ilişkin sigortalarda sigorta primi, poliçe henüz düzenlenmemiş olsa bile, sözleşmenin yapıldığı anda ödenir.
- İzleyen taksitlerin ödeme zamanı, miktarı ve priminin vadesinde ödenmemesinin sonuçları, poliçe ile birlikte yazılı olarak sigorta ettirene bildirilir veya bu şartlar poliçe üzerine yazılır. Sigorta priminin taksitle ödenmesinin kararlaştırıldığı hâllerde, riziko gerçekleşince, ödenecek tazminata veya bedele ilişkin primlerin tümü muaccel olur.
