Bilindiği gibi taşımacılık faaliyetleri; Denizyolu, Karayolu, Demiryolu ve Havayoluyla yapılmaktadır. Taşımanın yapıldığı yol ve taşıyan aracın türüne göre ortaya çıkabilecek taşımacılık riskleri diğer sigorta türlerine göre önemli çeşitlilik ve farklılıklar göstermektedir. Ortaya çıkabilecek riskler, taşınan malın kendisiyle ilgili olabileceği gibi, taşıma yolunun özelliğine bağlı olarak taşıyan araçla, bu taşımanın yapılması sırasında ortaya çıkabilecek sorumluluklarla ve riskin gerçekleşmesi sonucunda taşımanın yapılamaması halinde taşıma ücretinin (navlun) elde edilememesi gibi menfaatlerle ilgili olabilir.
Bu sigortalar; yük sahibinin (taşıtan) mal üzerindeki menfaatini, taşıyan araç sahibinin (taşıyan) araçla ilgili menfaati ile gelir (navlun) kaybını, bu kişilerin taşıtana ve üçüncü kişilere karşı sorumluluğunu, denizcilik hizmeti veren işletmelerin sorumluluklarını teminat altına aldıkları için önemli bir çok işlevi yerine getirdiğinden ticaret yaşamının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir.
Nakliyat sigortalarının yaptırılmasında yasal bir zorunluluk olmamakla birlikte; uluslararası nakliyata konu edilebilecek işlemler nedeniyle, nakledilecek mal için akreditif kredisi açan bankalar ile tekne sigortalarında kredi açan ipotek alacaklısının kendilerini teminat altına alma istekleri, bazı gümrük işlemlerinin gerçekleştirilebilmesi için duyulan ihtiyaç, bu sigorta türünü finansal ve ticari bir zorunluluk haline getirmiştir.
Nakliyat Sigortası Türleri
• Emtea Sigortaları
• Tekne Sigortaları
• Navlun Sigortaları
• Kıymet Nakliyatı Sigortaları
• Sorumluluk Sigortaları
• Tekne İnşaat Sigortaları
Emtea sigortalarının konusunu, denizyolu, karayolu, demiryolu ve havayoluyla taşınan mal ve kıymetler oluşturmaktadır. Taşımanın karayoluyla veya demiryoluyla yapılması halinde, uygulamada sadece yurt içi nakliyatlarında kullanılan ‘tam zıya’, ‘dar’ ve ‘geniş’ teminat veren kamyon ve demiryolu klozları vardır.
Denizyoluyla ve havayoluyla yapılan sevkiyatlarda ise ‘Emtea Nakliyat Sigortası Genel Şartları’nın yanısıra uluslararası klozlar da kullanılmaktadır. Ülkemiz uygulamasında en çok kullanılan yük klozları, ‘İngiliz Enstitü Yük Klozları’ (Instute Cargo Clauses)dır.
Tekne sigortaları ise, doğrudan taşıyan ‘gemi’ ve benzeri diğer deniz araçlarının kendisi ile ilgilidir. Yat sigortaları bu kapsamda ele alınmaktadır.
Navlun sigortalarında, bir riskin gerçekleşmesi sonucunda seferin tamamlanamaması nedeniyle navlun gelirlerinin kayba uğraması sonucunda oluşan zararlar teminat altına alınır. Ülkemizde bu sigorta türü için genel şart uygulaması yoktur. Teminat, özel şarta bağlı olara ‘İngiliz Enstitü Navlun Klozları’ ile sefer ve müddet esasıyla verilmektedir.
Kıymet nakliyatı sigortalarında, kıymetli maden, evrak, para ve benzer şeylerin taşınmaları sırasında söz konusu olabilecek tehlikelere karşı teminat verilmektedir. Bu sigorta ülkemizde ‘Kıymet Nakliyat Poliçesi Umumi Şartlarına göre yapılmaktadır. Uygulamada yaygın olarak kullanılmasına rağmen, kullanılan Türkçe’nin eskiliği nedeniyle anlaşılmasında güçlük çekilmektedir.
Sorumluluk sigortalarında ise, karayoluyla yapılan yurt içi taşımalar için, ‘Taşıyıcı Mali Sorumluluk Sigortaları’ ile yurt dışı karayolu taşımacılığında taşıyıcının sorumluluğunu teminat altına alan ‘Yurt Dışı Taşıyıcı Mali Sorumluluk Sigortası (CMR-Convention Merchandise Routier)’ kullanılmaktadır. Diğer taraftan, denizcilik sektöründe yer alan
işletmelerin faaliyetleri esnasında ortaya çıkan sorumluluk risklerini karşılamak üzere, Liman Sorumluluk, Tersane Sorumluluk, Marina Sorumluluk gibi sorumluluk sigortalarının varlığından bahsetmek mümkündür.
Ayrıca inşa edilmekte olan gemilerin inşaat sırasında karşılaşacağı riskler de ‘tekne inşaat sigortaları’ ile teminat altına alınabilmektedir.
Bundan sonraki bölümde ‘Deniz Nakliyat Sigortaları’ başlığı altında, sadece deniz yoluyla yapılan taşımacılığa konu edilen ‘Yük (emtea) Sigortaları’ ile ‘Tekne Sigortaları’ üzerinde durulacaktır.
